کفایت سرمایه

بهای تمام شده پول در بانکها

• بهای تمام شده پول در بانکها
  
  - قیمت تمام شده پول به میانگین نرخ بهره پولی که قادر به قرض گرفتن هستیم اشاره دارد می توان گفت مثل هزینه اجاره ای است که به ازای دریافت یک کالا پرداخت می نمائیم .
  البته زمانی که فقط از پول خودمان نیز بطور کامل استفاده می نمائیم ( بدون قرض گرفتن ) باز هم بهای تمام شده پول وجود دارد بدین مضمون که می توانستیم پولمان را در بانک سپرده کنیم و یا اوراق مشارکت بخریم که نرخی تقریباً معادل 16 درصد سود داشته باشیم بنابراین بهای تمام شده پول 16% خواهد بود اصطلاحاً به این بها، هزینه فرصت یا عدم نفع می گوئیم .
  آنچه که موجب اهمیت تعیین و محاسبه قیمت تمام شده پول می گردد عبارت است از :
  1- انتخاب منابع قرض : سپرده ( کوتاه مدت و بلند مدت ) ، وام ، اعتبار در حساب جاری ، منابع شخصی ( سرمایه) ، اوراق مشارکت و ...... )
  2- انتخاب یا تعیین محل مصرف منابع : ( تسهیلات مشارکتی ، تسهیلات غیرمشارکتی ، خرید دارایی ثابت ، سرمایه گذاری در سهام و .... )
  3- تعیین حداکثر سقف منابع مسکوت : ( موجودی منابع غیر قابل عرضه )
  بطور خلاصه می توان گفت هدف از تعیین بهای تمام شده عبارت است از: مدیریت اعتبار بانک .بنابراین بهای تمام شده پول میزان علاقه بانک به قرض گرفتن از محل منابع های مختلف را نشان می دهد یا می توان گفت چقدر حاضریم برای منابع دریافتی هزینه پرداخت نمائیم .
  بنابراین به منظور محاسبه بهای تمام شده پول بشرح ذیل اقدام می نمائیم .
  معمولاً برای بدست آوردن منابع بایستی متحمل هزینه هایی شد که عبارتند از:
  1- هزینه های مستقیم ( عملیاتی )
  2- هزینه های غیرمستقیم ( غیر عملیاتی )
  3- هزینه فرصت از دست رفته ( عدم نفع )
  
  1- هزینه های عملیاتی که بطور مستقیم با منابع مرتبط بوده و براساس نرخ مورد انتظار قرض دهنده حاصل می گردد که در حال حاضر براساس نرخ های مصوب و ابلاغی بانک مرکزی می باشد که بشرح زیر اعلام گردیده است .
  سپرده کوتاه مدت 6%
  سپرده بلند مدت 5 ساله 17%
  صدور گواهی سپرده 15%
  بنابراین هزینه های عملیاتی منابع ، از حاصل ضرب نرخ سود در مبلغ منابع حاصل شده که بشرح زیر محاسبه می گردد:
  ردیف
  نوع منابع
  مبلغ منابع
  نرخ سود
  مبلغ هزینه عملیاتی
  1
  سپرده کوتاه مدت
  000ر100
  6%
  00ر6
  2
  بلند مدت 5 ساله
  000ر85
  17%
  450ر14
  3
  صدور گواهی سپرده
  000ر45
  15%
  750ر6
  جمع کل هزینه های عملیاتی
  200ر27
  
  2- هزینه های غیرعملیاتی که بطور غیرمستقیم بر هزینه های کسب منابع ، تأثیر گذارند عبارتند از هزینه های اداری ، پرسنلی واستهلاک و ... که بشرح زیر برای هر نوع از منابع قابل محاسبه می باشد فرض براین است که کل هزینه های غیرعملیاتی معادل 000ر50 ریال شده است . در این قسمت ابتدا سهم هریک از منابع را از هزینه های غیرعملیاتی بدست می آوریم .
  ردیف
  نوع منابع
  هزینه غیر عملیاتی
  نرخ سهم از منابع
  مبلغ سهم از هزینه غیرعملیاتی
  1
  سپرده کوتاه مدت
  000ر50
  4%
  000ر2
  2
  بلند مدت 5 ساله
  000ر50
  10%
  000ر5
  3
  صدور گواهی سپرده
  000ر50
  6%
  000ر3
  جمع هزینه های غیر عملیاتی
  20%
  000ر10
  
  3- هزینه فرصت که معمولاً برای منابع در اختیار ( بدون قرض ) در نظر گرفته می شود و منظور این است که چنانچه این منابع را در جایی سرمایه گذاری کنیم تا چند درصد می توانیم سود کسب نمائیم که در این خصوص معمولاً سود اوراق سپرده و یا نزدیک به آن را مدنظر می گیرند در حال حاضر تقریباً معادل 16% درنظر گرفته شده است و نحوه محاسبه آن بشرح زیر می باشد .
  
  ردیف
  نوع منابع
  مبلغ
  نرخ فرصت
  هزینه فرصت
  1
  سرمایه (آورده )
  000ر150
  16%
  000ر24
  
  
  بنابراین کل هزینه های منابع در اختیار بشرح زیر محاسبه می شود .
  
  ردیف
  نوع منابع
  مبلغ
  هزینه عملیاتی
  سهم از غیر عملیاتی
  هزینه فرصت
  نرخ
  مبلغ
  نرخ
  مبلغ
  نرخ
  مبلغ
  1
  سپرده کوتاه مدت
  000ر100
  6%
  000ر6
  4%
  000ر2
  -
  -
  2
  سپرده بلند مدت 5 ساله
  000ر85
  17%
  450ر14
  10%
  000ر5
  -
  -
  3
  صدور گواهی سپرده عام
  000ر45
  15%
  750ر6
  6%
  000ر3
  -
  -
  4
  سرمایه
  000ر150
  ــــ
  ــــ
  ـــــ
  ــــــ
  16%
  000ر24
  
  جمع کل
  000ر380
  
  200ر27
  
  000ر10
  
  000ر24
  
  هزینه عملیاتی + هزینه غیرعملیاتی + هزینه فرصت = جمع کل هزینه پول
  جمع کل هزینه = 200ر61= 200ر27 + 000ر10+ 000ر24
  
  چنانچه کل هزینه را به منابع تقسیم کرده و در 100 ضرب نمائیم بهای تمام شده پول به دست می آید .
  جمع کل هزینه منابع
  کل منابع
  یعنی بهای تمام شده پول 10/16% = 000ر380 ÷ 200ر61 = بهای تمام شده پول
  
  همانطورکه مشاهده می گردد بهای تمام شده پول 10/16 درصد می باشد به این معنا که بهای تمام شده پول میانگین وزنی نرخ پولی است که برای بانک عرضه شده است .
  نکته حائز اهمیت این است که قسمتی از منابع تحت عنوان الزامات قانونی و ... ممکن است در اختیار بانک نبوده و به نرخهای مشخص و معینی سپرده و یا سرمایه گذاری شود. بنابراین برای قیمت تمام شده پول یا منابع قابل عرضه میبایست منابع قابل عرضه را محاسبه و سپس کل هزینه ها(عملیاتی، غیرعملیاتی، فرصت) را بر منابع قابل عرضه تقسیم نمائیم ، و چنانچه از محل منابع غیرقابل عرضه درآمدی حاصل شود بایستی از محل هزینه ذیربط کسر گردد .
  بطور مثال: فرض می شود از محل منابع کوتاه مدت، بلندمدت و گواهی سپرده به ترتیب بایستی 17%، 17% و 6% نزد بانک مرکزی تودیع و از قٍبَل آن 1% سود اخذ نماییم و همچنین فرض شود حداکثر 2% سپرده های کوتاه مدت، بلندمدت بعنوان ضریب نقدینگی درنظر گرفته شده و از سپرده قانونی نزد بانک مرکزی قابل تعدیل باشد. بنابراین ابتدا بایستی منابع قابل عرضه را از فرمول زیر بدست آورده سپس هزینه ها را به منابع قابل عرضه تقسیم نماییم یعنی:
  منابع مسدودی- کل منابع(منابع فاقد ضریب+ منابع دارای ضریب) = منابع قابل عرضه
  (وجوه در راه + صندوق) – (2% × منابع کل دارای ضریب) + (2%- 17%) کل منابع دارای ضریب = منابع مسدودی
  
  همانطوریکه که اشاره شد منابع دارای ضریب محدودیت و فاقد ضریب محدودیت بشرح زیر طبقه بندی میشوند.
  ردیف
  نوع منابع
  مبلغ
  ضریب ذخیره
  مبلغ ذخیره
  منابع آزاد
  ضریب نقدینگی
  حداکثر مبلغ نقدینگی
  1
  سپرده کوتاه مدت
  000ر100
  17
  000ر17
  000ر83
  2%
  2000
  2
  سپرده بلندمدت یک ساله
  000ر85
  17
  450ر14
  550ر70
  2%
  1700
  3
  صدور گواهی سپرده عام
  000ر45
  0
  0
  000ر45
  0
  
  4
  سرمایه
  000ر150
  0
  0
  000ر150
  0
  
  
  جمع کل
  000ر380
  
  450ر31
  550ر348
  
  3700
  
  بنابراین منابع دارای ضریب برابر است با : 185000 = 000ر100 + 000ر85
  
  و منابع مسدودی ( غیرقابل عرضه ) عبارت است از :
  ( موجودی صندوق و وجوه در راه 3000 ریال در نظر گرفته شده است . ) .
  
  (3000-(2% × 000ر185)) + (2% - 17%) 000ر185 = منابع مسدودی
  450 ر28 = 700 + 750ر27 = منابع مسدودی
  450ر28 – 000ر380 = منابع قابل عرضه منابع مسدودی – کل منابع = منابع قابل عرضه( آزاد )
  550ر351= منابع قابل عرضه ( آزاد )
  
  بنابراین بهای تمام شده منابع قابل عرضه عبارت است از:
  
  منابع قابل عرضه / (درآمد سپرده غیر قابل عرضه – کل هزینه) = بهای تمام شده منابع قابل عرضه
  
  ( فرض شده که بابت میزان ذخیره معادل 1% سود دریافت نموده ایم )
  
  5ر314= 1% (450ر14 + 000ر17) = نرخ سپرده × مبلغ ذخیره = درآمد سپرده غیر قابل عرضه
  5ر314 = درآمد سپرده غیر قابل عرضه
  31ر17 = 550ر351 / 5ر885ر60 = 550ر351 /( 5ر314-200ر61) = بهای تمام شده منابع قابل عرضه
  
  31ر17 = بهای تمام شده منابع قابل عرض
  
  همانطورکه مشاهده می شود با اعمال ذخیره نزد بانک مرکزی و ضریب نقدینگی بهای تمام شده پول از 10/16 به 31/17 افزایش پیدا می کند.
  بنابراین می توانیم با اعمال محدودیتهای لازم برای هر منابع دریافتی اقدام به محاسبه بهای تمام شده منابع قابل عرضه نموده و براساس آن سیاستهای لازم را در چگونگی مصرف منابع اعمال نماییم.
  
  
  مدیر امور مالی
  عباس شورانی